Jakie cechy powinna mieć dobra odmiana jęczmienia?

W Polsce uprawiane są obie formy jęczmienia. Nieznacznie większą powierzchnię zasiewów ma forma jara, która w 2022 roku wynosiła około 330 tysięcy hektarów, a w 2024 była zbliżona do 400 tysięcy hektarów. Większy udział formy jarej wynika z tego, że nie jest ona narażona na wymarznięcie i wymaga mniej intensywnej agrotechniki. Ziarno jęczmienia znajduje bardzo szerokie zastosowanie, a w ofercie firm dystrybucyjnych są dostępne nasiona zbóż o cechach użytkowych dopasowanych do przeznaczenia uprawy.

Jakie jest przeznaczenia upraw jęczmienia?

Analizując poziom plonowania poszczególnych form jęczmienia, widoczny jest trend do dużo wyższego poziomu plonowania odmian ozimych. Dlatego też w gospodarstwach prowadzących uprawy intensywne z przeznaczeniem na sprzedaż dominują uprawy jęczmienia ozimego. Niezależnie od tego, czy uprawiana jest forma ozima, czy jara, ziarno może być wykorzystane do:

• produkcji kasz — kasza pęczak, kasza perłowa
• wytwarzania kaw zbożowych
• słodzenia wyrobów cukierniczych
• celów paszowych
• produkcji słodu i brzeczki

Powyższa lista wskazuje na duże możliwości wykorzystania jęczmienia. Biorąc pod uwagę potencjał plonowania jęczmienia ozimego, który jest niższy tylko od pszenicy ozimej, to jego uprawa powinna zyskiwać na popularności.

Jaką odmianę wybrać?

Wybór przeznaczenia uprawy w momencie jej planowania pozwoli na wybór nasion zbóż do niego dostosowanych. W przypadku odmian paszowych należy zwrócić uwagę przede wszystkim na zawartość białka w ziarnie, która jest bardzo ważnym parametrem oraz na masę hektolitra i masę tysiąca nasion.

Natomiast wybór w kierunku użytkowania dla przemysłu piwowarskiego znacznie może ułatwić ocena przeprowadzana przez COBORU, która określa syntetyczną ocenę wartości browarnej. Eksperci analizują takie cechy zebranego ziarna jak:

• lepkość brzeczki,
• siła diastatyczna.
• stopień ostatecznego odfermentowania
• ekstraktywność,
• liczba Kolbacha,

Każdy z parametrów oceniany jest w skali od 1 do 9, gdzie 1 to wartość najlepsza i na podstawie uzyskanych wartości średnich, przeprowadzana jest klasyfikacja, której szczegóły zostały przestawione w tabeli poniżej.

Kiedy siać jęczmień ozimy?

Formy ozime jęczmienia wysiewane są stosunkowo szybko, praktycznie zaraz po rzepaku ozimym. Długi okres wegetacji jesiennej umożliwia roślinom jęczmienia zakończenie krzewienia przed spoczynkiem zimowym, ale rodzi też duże problemy. Jęczmień ozimy wytwarzający dużą biomasę wymaga praktycznie zawsze ochrony grzybobójczej oraz ochrony owadobójczej- szczególnie groźne są mszyce przenoszące BYDY (żółtą karłowatość jęczmienia).

Agrotechniczny termin siewu rozpoczyna się od wschodniej części kraju i pogórza, w tym regionie nasiona zbóż należy wysiać pomiędzy 10 a 15 września. Natomiast w centralnej Polsce za optymalny siew uznaje się wykonany od 12 do 18 września. Zasiewy jęczmienia ozimego prowadzone są do 25 września w zachodnich regionach- opóźnienie terminu siewu. 

Powyższe wytyczne dotyczą odmian populacyjnych, w przypadku odmian mieszańcowych zalecane jest kilkudniowe opóźnienie siewu, ponieważ charakteryzują się one większą intensywnością wzrostu.

Opóźnienie siewu jest niekorzystne- może prowadzić do zbyt słabego rozkrzewienia i ukorzenia się roślin zbóż, co może przełożyć się na mniejszy wigor wiosną i niższą zdolność do szybkiej regeneracji po zimie.

Nie tylko odmiany populacyjne

Jęczmień ozimy jest jednym nielicznych gatunków zbóż, dla których występują zarówno odmiany mieszańcowe, jak i populacyjne. W przypadku tych pierwszych niezbędny jest coroczny zakup materiału siewnego w pokoleniu F1. Tylko takie postępowania pozwoli na maksymalne wykorzystanie potencjału genetycznego odmiany, w tym bardzo ważnej- zimotrwałości. 

Dla odmian populacyjnych również rekomendowana jest każdorazowa wymiana materiału siewnego na nasiona zbóż w stopniu kwalifikacji C1. Mają one najwyższą czystość odmianową, co pozwala na uzyskanie w kwalifikacji polowych, wszystkich cech określonych przez hodowcę.